ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ Η ΑΝΘΡΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΕΝΟΣ ΤΡΑΓΙΚΟΥ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΥ

α) Μια απ' τις (λίγες, φευ) παρηγοριές-μας, είναι και το γεγονός ότι βελτιώθηκε κάπως το κριτικό πνεύμα στη Χώρα μας: Δεν νοιώθουμε υποχρεωμένοι να κρατάμε (σώνει και καλά) ή θυμιατό ή πέτρες στα χέρια. Και τον παράξενο αθλητή τον Καζαντζάκη, έχομε νομίζω σήμερα την πνευματική πολυτέλεια να μπορούμε να τον μελετάμε σφαιρικότερα - μας προσφέρεται δηλαδή η δυνατότητα να κερδίσομε την ουσία-του πιό εύστοχα.
Αυτά που ακολουθούν, είναι μια απόπειρα συμβολής στην επανεξέταση του θέματος "Καζαντζάκης" - ενός θέματος "που είναι σε συνεχή εκκρεμότητα, και η σοβαρή επανεκτίμησή-του αναβάλλεται συνεχώς" (Μπερλής, 83). Τα εξήντα περίπου χρόνια που πέρασαν απ' τον θάνατό του, βοηθούν βεβαίως προς τούτο.
Απ' την άλλη μεριά πάλι, πώς να τολμήσεις να πλησιάσεις ένα τέτοιο διαμέτρημα με (το αναγκαίο βέβαια) μικροσκόπιο στο χέρι: Ο κίνδυνος της σμικρότητας καραδοκεί - ανάξιος δε πάλιν όν ευρήσει ψειρίζοντα. Από μια τέτοια όμως περιπέτεια, ακόμα κι ο ηττημένος θα βγει κερδισμένος: Θα μείνει απάνω-μας κάτι απ' το άρωμα της Μοναδικότητας με την οποία τολμήσαμε να αναστραφούμε.