Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΠΡΟΥΝΤΟΝ ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΣ ΟΠΩΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ

Ο αναρχισμός, προτού αποκτήσει την ηθική του διάσταση με τον Μπακούνιν και την πολιτική του με τον Κροπότκιν, υπήρξε με τον Προυντόν μια συνεκτική φιλοσοφία, μια φιλοσοφία της εμπειρίας. Κάπως έτσι η γενεαλογία του αναρχισμού αποκτά δομική υπόσταση. Αφού ο Προυντόν θέσει τα επιστημολογικά ζητήματα της μεθόδου και τα οντολογικά της παρατήρησης, κληροδότησε στον Μπακούνιν, ίσως τον πιο συνεπή προυντονικό, τα θεμέλια μιας αντι-απολυτιστικής σκέψης, τον αναρχισμό του, χωρίς τον οποίο ο αναρχισμός, έτσι όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, δεν θα μπορούσε να διατυπωθεί ως ηθικο-πολιτικό κίνημα, δηλαδή τη θεωρία της κίνησης προς την ελευθερία, όπου μέσα και σκοποί αλληλοεξαρτώνται. Όπως σημειώνει ο Προυντόν, «Ρωτήσαμε τι θα πρέπει να κάνουμε την επαύριο της επανάστασης. Ας αναζητήσουμε λοιπόν τι είναι αυτό που πρέπει να κάνουμε από τώρα, για να μάθουμε τι είναι αυτό που θα πρέπει να κάνουμε την επομένη της επανάστασης». Πάνω στη βάση μιας τέτοιας ηθικής προέκτασης της φιλοσοφίας του αναρχισμού, ο Μπακούνιν θα οικοδομήσει μια φιλοσοφία της ελευθερίας, της οποίας ο αναρχισμός θα ακολουθήσει τον προυντονισμό στις πιο εκτεταμένες συνέπειές του.