ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΠΡΙΓΚΙΠΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ 1909-1912

Σε αντίθεση με τις "Αναμνήσεις", που γραμμένες σε μεγάλη χρονική απόσταση από τα γεγονότα που εξιστορούν, είναι αναπόφευκτο να μην έχουν επηρεασθεί από την τελική τους έκβαση, το ημερολόγιο, κείμενο γραμμένο εν βρασμώ, έχει την αρετή να μεταδίδει πιστά και αυθόρμητα τις άμεσες αντιδράσεις, τις πρώτες εκτιμήσεις, τα συναισθήματα της στιγμής. Αποτελεί ως εκ τούτου ξεχωριστή πηγή για όποιον επιθυμεί να διεισδύσει στο μύχιο και αφανές επίπεδο των προθέσεων, των εξομολογήσεων, των αμφιβολιών, των επιθυμιών που καθ' ολοκληρίαν η κατά ένα μέρος έμειναν ανεκπλήρωτες, αντιλαμβανόμενος το αυτονόητο: ότι δηλαδή είναι η αφανής αυτή πλευρά της ιστορίας που φωτίζει την φανερή, κι ότι είναι αυτή εξίσου, αν όχι πιο σημαντική, από εκείνη, για όποιον όντως πασχίζει να φθάσει σε μία όσο το δυνατό πληρέστερη κατανόηση των ανθρώπων και των συμβάντων. Το Ημερολόγιο του πρίγκιπος Νικολάου, όντας το μόνο τέτοιο κείμενο πού μέχρι στιγμής διαθέταμε από μέλος της δυναστείας του Γεωργίου Α', αποτελεί πρώτης σημασίας ιστορική πηγή, επιτρέπουσα την εισχώρηση στα ενδότερα των Ανακτόρων και της βασιλικής οικογένειας, προκειμένου να αντιληφθούμε το τί συνέβαινε σε έναν χώρο για τον οποίο σχεδόν ό,τι γνωρίζομε είναι από δεύτερο χέρι. Περιττεύει επομένως να προσθέσαμε ότι το ανά χείρας κείμενο ανατρέπει στερεότυπα και βεβαιότητες. Αφηγείται επί πλέον, στην λεπτομέρεια της, μία κομβική περίοδο πολύπλευρης κρίσης, θανάσιμων εθνικών απειλών και ραγδαίων προσαρμογών, διαστάσεις της οποίας έντονα θυμίζουν την δική μας, σε βαθμό μάλιστα αποθάρρυνσης, καθ' ότι η περιγραφή της Ελλάδας του 1909/1910, μηδενίζει ως προς πολλά τον αιώνα πού μεσολάβησε.