Ο ΨΕΥΤΟΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ 1897 ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

"Ω Σαβαώθ, που κάθεσαι στα βάθη τ' ουρανού
συ δωσ' μου γνώση σήμερα και φώτιση και νου,
για των Ρωμιών τον πόλεμο να γράψω εν εκτάσει,
οπού μπορεί τον μπούσουλα κανείς μ' αυτόν να χάσει,
κι όσοι κι αν έγραψαν γι' αυτόν, ιστορικοί και άλλοι,
κανένας δεν κατόρθωσε συμπέρασμα να βγάλει..."

Β. Μανή, "Ο ψευτοπόλεμος του 1897", Αθήναι 1898. Βασανιστήκαμε να βρούμε ακριβή στοιχεία για τον λησμονημένο συγγραφέα αυτού του σπάνιου σατιρικού φυλλαδίου. Οι 64 σελίδες του, κομμάτι στενάχωρα τυπωμένες, έχουν δίχρωμο γελοιογραφικό εξώφυλλο, δυσανάγνωστα υπογραμμένο Μ.Α... (δεν πρόκειται για τον Μπάμπη Άννινο, ο οποίος επιδιδόταν ερασιτεχνικά στη γελοιογραφική εικονογράφηση· πρόκειται σίγουρα για τον γελοιογράφο του σατιρικού "Σκριπ", Μιχ. Αθανασιάδη, που εικονογραφεί και το "Ημερολόγιον Ρωμηού-Σκριπ", 1895). Παριστάνει, μέσα σε κύκλο, κυρίως νυκτερινό τοπίο κορυφογραμμών, όπου δεσπόζει ένα υπερμεγέθες φέσι υψωμένο σε κοντάρι σκιάχτρου· σε πρώτο πλάνο, ένας πελώριος λαγός πηδάει να βγει από τον κύκλο, ενώ τον κοιτάνε δύο χήνες. Έξω από τον κύκλο, δεξιά, στέκει ένας κακομοίρης με μπαμ-τερλελέ και κότσο. Το οπισθόφυλλο έχει μιαν επίσης δίχρωμη γελοιογραφική βινιέτα, προφανώς του ίδιου σκιτσογράφου· εικονίζει ένα φτερωτό ζευγάρι μπότες με τα σπιρούνια τους· από κάτω, η τιμή του φυλλαδίου: "Λεπτά 50".

Η μόνη άλλη πληροφορία που διαθέτουμε εξ αυτοψίας, είναι πως ικανό μέρος του στιχουργήματος αναδημοσιεύτηκε ένα χρόνο αργότερα στη "Νέα Λαϊκή Ανθολογία" του Δημητρίου Π. Ταγκόπουλου (σσ. 190-195), χωρίς το πρώτο αρχικό του Μανή. Άλλα σατιρικά ποιήματα που περιλαμβάνει τούτη η ανθολογία ανήκουν σε λίγο-πολύ γνωστούς μας λογοτέχνες: Μιχ. Αργυρόπουλος, Πολ. Δημητρακόπουλος, Δροσίνης, Καμπάς, Δ. Γρ. Καμπούρογλους, Κόκκος, Λασκαράτος, Μωραϊτίνης, Ορφανίδης, Παλαμάς, Σουρής, Ταγκόπουλος, Τανταλίδης, Τριαντάφυλλος (Ραμπαγάς). Κανένα τους δεν φαίνεται εμπνευσμένο από τον πόλεμο του 1897 -μόνο σχετικήν εξαίρεση αποτελούν σοβαρά ποιήματα των Νιρβάνα και Παπαντωνίου-, και όλα τους είναι συγκριτικώς πιο γλυκομίλητα από το αντιηρωικό, σαρκαστικό και απροκάλυπτα αντιπαλατιανό στιχούργημα του Μανή. [...]

Εσωτερικά τεκμήρια δείχνουν πως ο Μανής υπήρξε πιθανότατα αυτόπτης πολίτης και εθελοντής στον πόλεμο του 1897 (πράγμα που δίνει στον "Ψευτοπόλεμο" πρόσθετην αξία ρεπορτάζ είτε ανεπίσημου χρονικού), πως είχε διαβάσει Σολωμό και βέβαια Βαλαωρίτη, τους οποίους παρωδεί, πως η γλωσσική ανορθοδοξία του συγκερνάει την κλίση της γενεάς του προς τη δημώδη, με τις άνετες απαιτήσεις του σατιρικού είδους, και πως ήταν γυμνασμένος στιχουργός, με αφηγηματική αδυναμία στη χρήση του παρατακτικού "και". [...]

(από το επίμετρο των Γ. Π. Σαββίδη και Δέσποινας Δρακοπούλου, Ιούλιος 1993)

18-09754