ΛΗΜΜΑΤΑ ΣΤΟ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ (1927-1931)

Ο Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) παιδιόθεν ήταν πολύ απαιτητικός από τον εαυτό του. Από νωρίς ερωτεύθηκε τη γνώση και βάλθηκε να ρουφήξει όση περισσότερη μπορούσε. Τα "άριστα" των βασικών, πτυχιακών και μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών του δεν ήσαν τυπικά, και μέχρι τα γεράματά του όλοι είχαν να το λένε για την καταπληκτική βιβλιοφαγική του τάση και δεινότητα. Ο ίδιος, μάλιστα, κατά την αυτοκριτική του -που ήταν αδιάλειπτη και αυστηρότατη- έφτανε συχνά να παρομοιάσει την καρδιά και την ψυχή του με... κατσίκα, που τρέφεται με χαρτιά - διαβάσματα και γραψίματα: "Τρομερά ρωτήματα αμφιβολίας και πίκρας σκίζουν το σπλάχνο μου ή ζωή μου είναι χαμένη, δεν απέδωκα τίποτα απ' ό,τι έπρεπε και μπορούσα - χάνουμαι μέσα σε αραδιάσματα αλφαβητικών στοιχείων, δίνω στην καρδιά μου χαρτί για να φάει - σα να 'ταν κατσίκα!", γράφει στον αδελφικό του φίλο Παντελή Πρεβελάκη στις 21 Σεπτεμβρίου 1928 από το Αστραχάν της Ρωσίας. Οπωσδήποτε, όσον και αν τυραννήθηκε από την αυτοκριτική του και από εξωτερικούς παράγοντες, ο Νίκος Καζαντζάκης κατόρθωσε να μεγαλουργήσει και να εδραιωθεί ως κλασσικός στο παγκόσμιο λογοτεχνικό και εν γένει πνευματικό στερέωμα. Ασχολήθηκε επιτυχώς με τα περισσότερα είδη του γραπτού λόγου, έστω και αν σε μεγάλο μέρος του αναγνωστικού κοινού έγινε γνωστός και αγαπητός ως δημιουργός εξαίσιων μυθιστορημάτων. Με την παρούσα έκδοσή μας ευελπιστούμε να φωτιστεί μια από τις πιο "ειδικές" πτυχές της πνευματικής δραστηριότητάς του, η επιστημονική. Η φήμη του ως πολυδιαβασμένου "σοφού" και λογίου δεν άφησε ασυγκίνητο τον Κώστα Ελευθερουδάκη, ο οποίος εφιλοδόξησε να προσφέρει στους συγχρόνους του, αλλά και στις επερχόμενες γενεές, ένα σοβαρό, φροντισμένο και αξιόπιστο εγκυκλοπαιδικό λεξικό. Και, με τη βοήθεια βεβαίως των συνεργατών του, τα κατάφερε. Ένας από τους συνεργάτες αυτούς ήταν και ο Νίκος Καζαντζάκης, ο όποιος συνέταξε άρθρα για ποιητές, λογοτέχνες, ιστορικούς και επιστήμονες, για φιλολογίες, θρησκείες και χώρες, και μάλιστα περισσότερα από όσα τελικώς περιελήφθησαν ως λήμματα στο Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη (Αθήνα, 1927-1931).