ΘΡΗΣΚΕΙΑ - ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ - ΟΥΤΟΠΙΑ ΤΡΕΙΣ ΣΥΓΚΛΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΡΕΥΜΑ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ

Η πολύχρονη ενασχόληση του Michael Lowy με τον Ρομαντισμό και την Ουτοπία από μια νεομαρξιστική σκοπιά έχει στόχο της να υφαρπάξει, και έτσι να διασώσει, τον Μαρξισμό μεταφέροντάς τον από την έρημη χώρα της «ψυχρής ιδεολογίας», στα εύκρατα κλίματα ενός νέου επαναστατικού ουμανισμού.

Η μεταφορά γίνεται ασφαλέστερα με την καθοριστική παρεμβολή μεταξύ Ρομαντισμού και επαναστατικής Ουτοπίας ενός τρίτου συντελεστή: της «θρησκευτικότητας». Το θρησκευτικό στοιχείο μετέχει, μέσω του μαρξισμού, του επαναστατικού στοιχείου, ενώ το ουτοπικό στοιχείο μετέχει, μέσω της χιλιαστικής επαγγελίας, του θρησκευτικού. Από την άλλη μεριά, ο Ρομαντισμός ως κίνημα καθολικής άρνησης του παρόντος -ένα κίνημα-Ιανός με τη μία όψη στραμμένη χιλιαστικά προς το μέλλον και με την άλλη στραμμένη νοσταλγικά στο παρελθόν- περιέχει και τα δύο στοιχεία.

Στο πρώτο κείμενο του ανά χείρας δοκιμιακού του εγχειρήματος, ο Lowy εστιάζει το ενδιαφέρον του στην πολιτική θεολογία, όπως αυτή εκδηλώθηκε στους κοινωνικο-απελευθερωτικούς αγώνες ως Θεολογία της Απελευθέρωσης, προκαλώντας σύγχυση στην παραδοσιακή μαρξιστική αντιδιαστολή μεταξύ επαναστατικών λαϊκών κινημάτων και οπισθοδρομικής θρησκευτικής ιδεολογίας. Πράγματι, η Θεολογία της Απελευθέρωσης, γεννημένη κυρίως στη Λατινική Αμερική ως ριζοσπαστικό, επαναστατικό κίνημα, απαιτεί μιαν επανανάγνωση θεμελιωδών μαρξικών και βεμπεριανών αρχών, κατά τρόπον ώστε να αναζητηθούν οι προϋποθέσεις και οι θεωρητικές βλέψεις που καθιστούν δυνατή μια κοινωνιολογία της κουλτούρας μέσα στα πλαίσια των αρχών της πολιτικής θεολογίας [...].

Στο δεύτερο κείμενό του, ο Lowy αναλύει τον αντικαπιταλιστικό Ρομαντισμό ως την εξέχουσα τάση του πολύμορφου ρομαντικού κινήματος, ως μια απόπειρα πρότασης μιας καινούργιας αντίληψης για τον Ρομαντισμό, σε αντιδιαστολή με τις ακαδημαϊκές έρευνες, οι οποίες θεμελιώνονται στην προϋπόθεση ότι ο Ρομαντισμός είναι απλώς ένα λογοτεχνικό κίνημα των αρχών του 19ου αιώνα. Η μελέτη του Lowy συγκροτεί μιαν εξαιρετικά οξυδερκή συμβολή, τονίζοντας εμφατικά τη βαθύτατη σχέση ενός αυθεντικού αντικαπιταλιστικού Ρομαντισμού με τα κοινωνικοπολιτικά συμφραζόμενα του 19ου αιώνα, αναδεικνύοντας τον εξεγερσιακό χαρακτήρα του ρομαντικού κοσμοειδώλου, αλλά και την αυθεντικότητα των ρομαντικών πολιτικών και κοινωνικών ιδεών [...].

«Η δημιουργική ανάπτυξη του μαρξισμού», επισημαίνει ο Lowy στο τρίτο κείμενο του ανά χείρας δοκιμιακού του εγχειρήματος, «και η υπέρβαση της τρέχουσας "κρίσης" του απαιτεί την επανεγκατάσταση της ουτοπικής διάστασής του». Ο Lowy τονίζει την ανάγκη ενός επαναπροσδιορισμού των μαρξικών προταγμάτων πάνω στη βάση της ουτοπικής πρόσβλεψης, όπως αυτή προτάθηκε και αναλύθηκε κυρίως από τον Ερνστ Μπλοχ στο έργο του «Η Αρχή της Ελπίδας», η οποία «ενοικεί στους αγώνες, στα όνειρα και στις επιθυμίες εκατομμυρίων θυμάτων της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης» που δημιουργεί ο ύστερος καπιταλισμός, ως τελευταίο στάδιο της ν