ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 13ος-18ος ΑΙΩΝΑΣ

Αν η φύση έχει χαράξει με μοναδική ακρίβεια τα γεωγραφικά όρια της Πελοποννήσου, η ιστορία δεν μπορεί, με την ίδια σιγουριά, να καθορίσει τις δικές της εννοιολογικές και χρονολογικές τομές. Η ιστορία μάλιστα των οικισμών και του πληθυσμού, με τα υλικά και γεωγραφικά δεδομένα της, που είναι αλληλένδετα με το ανθρώπινο στοιχείο, οριοθετεί πιο δύσκολα το δικό της πεδίο. Η χρονική διάρκεια, η θέση του οικισμού μέσα στο ζωτικό του χώρο, το μέγεθος και η μορφολογία του, το δίκτυο των οικισμών και, πάνω απ’ όλα, οι οικιστές αποτελούν παράμετρους που, ενώ η καθεμιά φαίνεται να έχει τη δική της λογική, όλες μαζί συνθέτουν ένα νέο πολύπλοκο σύνολο, αυτό ακριβώς που τελικά κάνει τον οικισμένο χώρο φαινόμενο κοινωνικό, δηλαδή αντικείμενο της ιστορίας. (. . .) Με βάση το διαθέσιμο υλικό και με την εικόνα του χαρακτηριστικού πελοποννησιακού τοπίου έντονα αποτυπωμένη στο νου μου (. . .) ξεκίνησα να μελετήσω τον τρόπο διαμόρφωσης αυτού του οικιστικού πλέγματος: να ανακαλύψω τις ιστορικές του φάσεις, να συγκρίνω την αρχική του μορφή του 13ου-15ου αιώνα με τη μεταγενέστερη, εκείνη του δυναμικού, οικείου μας, 18ου και 19ου αιώνα, να κατανοήσω τον τρόπο μετάβασης από τη μια στην άλλη μορφή οικιστικής οργάνωσης, να φωτίσω, τέλος, κάποια θαμπά σημεία της ιστορικής γνώσης και της νεοελληνικής ιστορικής συνείδησης.