ΠΟΝΤΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΑΔΙΕΞΟΔΑ 1917-1922

O όρος ποντιακό ζήτημα περιλαμβάνει το σύνολο των προσπαθειών των Ελληνορθόδοξων του Πόντου για την έναρξη ενός αυτόνομου πολιτικού βίου κατά την πενταετία 1917-1922. Ωστόσο, η παρούσα μελέτη δεν αποσκοπεί σε μια αναλυτική καταγραφή της ιστορίας του εν λόγω κινήματος αλλά σε μια πιο εξειδικευμένη "ανάγνωση" του Ποντιακού, που συμπεριλαμβάνει τη συστηματική ανάλυση των στρατηγικών επιλογών που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της ποντιακής υπόθεσης και των αντίστοιχων αδιεξόδων που οι συγκεκριμένες επιλογές τροφοδότησαν κατά την κρισιμότατη αυτή πενταετία.
Η προσέγγιση αυτή δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την αναζήτηση ενός ευρύτερου καμβά. Στο συγκεκριμένο πλαίσιο, οι διάφορες στρατηγικές στο Ποντιακό εξετάστηκαν τόσο βάσει των γεωπολιτικών δεδομένων και των γενικότερων ιδεολογικών τάσεων που επικράτησαν την εξεταζόμενη περίοδο ή νωρίτερα όσο και σε πλήρη συνάρτηση με την πολιτική δυνάμεων μεγαλύτερου βεληνεκούς από την ποντιακή ηγεσία όπως το ελληνικό κράτος ή οι μεγάλες Δυνάμεις. Οι σχέσεις αλληλεξάρτησης μεταξύ επίσημης ελληνικής και ποντιακής ηγεσίας θα πρέπει να θεωρηθούν a priori δεδομένες, στο βαθμό, μάλιστα, που το Βατούμ (έδρα του Εθνικού Συμβουλίου Πόντου) δεν κατόρθωσε -ούτε και θα μπορούσε εξάλλου- να διαδραματίσει συγκεκριμένο ρόλο ως εναλλακτικό των Αθηνών κέντρο αποφάσεων, αν μη τι άλλο και λόγω του πολυκεντρισμού (αν όχι και πολυκερματισμού) που παρατηρήθηκε στους κόλπους του ποντιακού εθνικού κινήματος. Εξίσου δεδομένος θα πρέπει να θεωρηθεί και ο καταλυτικός ρόλος του ξένου παράγοντα. Η αλήθεια είναι ότι και οι άλλες Δυνάμεις, περισσότερο οι Η.Π.Α. και η Ρωσία και λιγότερο η Γαλλία διαδραμάτισαν το δικό τους ρόλο στα ποντιακά τεκταινόμενα. Όσον αφορά σε θέματα στρατηγικής, εντούτοις, δεδομένης της εξάρτησης της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής από την Αγγλία, ο βρετανικός παράγοντας θεωρήθηκε ως ο πλέον καθοριστικός.
Υπό τον νέο, ευρυγώνιο αυτό φακό, η παρούσα εργασία επιχείρησε μια περισσότερο συνθετική ανάλυση, προκειμένου να ενσωματώσει την ποντιακή υπόθεση στο συνολικό ιστορικό αφήγημα της περιόδου, αποφεύγοντας μια εικόνα φτωχή -σχεδόν στατική- που θα υποβίβαζε μοιραία το ποντιακό ζήτημα σε μια υπόθεση "εσωτερική" των ελληνορθόδοξων πληθυσμών της περιοχής.