Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΑΠΑΡΑΜΟΡΦΩΤΟΣ

Τον Καβάφη τον εγνώρισα το 1915. Το 1926 μου ήρθε η ιδέα να γράψω γι' αυτόν ένα εκτεταμένο βιβλίο. Μα το περίεργο σ' αυτή την υπόθεση είναι ότι ενώ ως τότε τον είχα συναντήσει άπειρες φορές, όταν έπιασα να δώσω την προσωπογραφία του, δεν κατόρθωνα να συλλάβω τα σημαντικά σημεία της φυσιογνωμίας του. Και όμως ήμουνα γεμάτος απ' την εικόνα του. Η συχνή επαφή μ' έναν άνθρωπο αμβλύνει συνήθως ορισμένα αισθητήρια. Και σε ποιόν αλήθεια, δεν έτυχε να κλείσει καμιά φορά τα μάτια, θέλοντας ν' αναπολήσει ένα πολύ σχετικό του πρόσωπο και, παρ' όλη του την προσπάθεια, να μη το κατορθώνει; Δε μου έμενε λοιπόν τώρα παρά ν' απομακρυνθώ χρονικά από τον Καβάφη και να τον επαναφέρω στην όρασή μου σαν κάτι το πρωτοειδωμένο. Έτσι θα μπορούσα να συλλάβω τα χαρακτηριστικά του. Εννοώ τα χαρακτηριστικά της βαθύτερης φυσιογνωμίας του. Μα δεν έβλεπα και το μέσο που θα με βοηθούσε να ανανεώσω την όρασή μου. Ευτυχώς μου ήρθε μια έμπνευση. Ν' αποταθώ σ' έναν όχι Αλεξανδρινό, που ναι μεν να τον είχε γνωρίσει, μα που να είχε χρόνια πολλά να τον δει. Κι ευτυχώς πάλι, μαζί με την έμπνευση, μου ήρθε στο νου και το πρόσωπο. Ήταν ο Ξενόπουλος. Πράγματι ο Ξενόπουλος, εκείνη τη στιγμή, θα πρέπει να είχε συναντήσει τον Καβάφη πριν από 22 περίπου χρόνια. Επομένως, αν ήθελε, θα μου έδινε μιαν εικόνα του ζωηρή, αφού, όντας ο ίδιος χρονικά απομακρυσμένος από το πρόσωπο, θα προσέτρεχε στη μνήμη του, που ασφαλώς θα είχε συγκρατήσει από εκείνο όχι μόνο τα πιο χαρακτηριστικά μα και τα πιο ουσιώδη. Έπιασα λοιπόν και του έγραψα. Και ιδού τι επί λέξει μου απάντησε σε λίγο, μ' ένα του γράμμα που το φυλάγω ως κόρην οφθαλμού: "Τον είδα, τότε, δυο τρεις φορές στο σπίτι μου ή στο γραφείο των "Παναθηναίων". Μου είχε πει πως έκανε τον έμπορο. Στα ποιήματά του δε φαινόταν να δίνει μεγάλη σημασία και, πιο πολύ παρά γι' αυτά, μου μιλούσε για τα διηγήματα και τα κριτικά άρθρα που δημοσίευα τότε στα "Παναθήναια". Πολύ νέος δεν ήταν, μα στιλπνός. Μ' αυτή τη στίλβη τον φέρνω πάντα στη θύμησή μου. Έστιλβαν τα κατάμαυρα μαλλιά του, η κάτασπρη χωρίστρα του, τα μάτια του πίσω απ' τα ματογυάλια, το μελαχροινό του πετσί, τα στολίδια του, τα ρούχα του, όλα. Η ομιλία του πολύ αλλιώτικη απ' τη δική μας εδώ, μου φάνηκε λιγάκι επιτηδευμένη. Δε μιλούσε ελεύθερα. Στεκόταν, θα 'λεγες, να βρίσκει ή να διαλέγει τις λέξεις. Σύνολον ωστόσο πολύ ιδιόρρυθμο, πολύ συμπαθητικό και πολύ επιβλητικό. Τέτοιος ήταν εκείνο τον καιρό ο Καβάφης". [...] (Από την έκδοση)